لاک تراشی واژه ایی است که برای تراشیدن چوب به کار می‌رود. البته تراشیدن صرفا به معنی بریدن چوب نیست، بلکه این هنر را می‌توان به منبت کاری یا کنده کاری تشبیه کرد. کلمه چوتاشی تقریبا همان معنی لاک تراشی را می‌دهد با این تفاوت که چوتاشی یکی از کلمات محلی مازندرانی است. واژه چوتاشی یا چوتاش از 2 بخش “چو” به معنی چوب و “تاش” به معنی تراشیدن تشکیل می‌شود. در واقع نام وب سایت صنایع دستی چوتاش هم از این کلمه گرفته شده است.
لاک تراشی یا چوتاشی ابتدا از مناطق جنگلی یا روستایی مازندران پدید آمد. این صنعت به تدریج از مازندران نظیر شهرهای بابل، آمل،نور، سوادکوه، چمستان و ساری رواج پیدا کرد. در گذشته روستاییانی که در جنگل یا اطراف آن زندگی می‌کردند،به وسایلی برای امرار معاش زندگی نیاز داشتند. از آنجاییکه تجهیزات زندگی مثل الان آسان و در دسترس نبود، افراد مجبور بودند بخشی از تجهیزات زندگی را خودشان بسازند. که همین ساخت و سازها رفته رفته تا به امروز تبدیل به هنر منبت کاری یا کنده کاری در حوزه صنایع دستی شده است. از چوب در ساخت لوازم چوبی و بدون استفاده از ابزارهای صنعتی امروزی استفاده می‌کردند. یکی از دلایلی که در مازندران استادکاران با مهارتی وجود دارد علت آن همین پیشینه تاریخی است.
هنر لاک تراشی در صنایع دستی مازندران
از هنر لاک تراشی یا چوتاشی برای ساخت محصولات چوبی که در جدول زیر آمده است استفاده می‌کردند. برخی از محصولاتی که در جدول مشاهده می‌کنید، در سایت صنایع دستی چوتاش موجود می‌باشد و برخی دیگر هم فقط به صورت سفارشی تولید می‌شود.
نام محلی |
نام محصول |
تصویر محصول |
لاک |
ظرف چوبی بزرگ |
|
کترا |
کفگیر |
|
کلز |
ملاقه |
|
کچه |
قاشق |
|
جوله |
پارچ آب |
|
تَلَم |
ظرفی که برای تبدیل شیر به ماست، کره و دوغ استفاده می‌شود |
|
البته در کنار این کالا ها در ساخت مجسمه چوبی ( پیکر تراشی ) و محصولات دکوری چوبی هم مهارت فوق العاده ایی دارند. لاک تراشی یک هنر ابتکاری است که نیاز به مهارت چوب شناسی دارد.
مجسمه عقاب چوبی که مشاهده می‌کنیدرا یکی از هنرمندان مجموعه صنایع دستی چوتاش تولید کرده است.
درختانی که برای ساخت این مصنوعات چوبی مناسب هستند، درخت : املج ، فرا ، توسکا ، راش ، شمشاد ، ممرز می‌باشند. محصولاتی که از ریشه درختان برای ساخت آنها استفاده می‌شود، وزن کمتر و مقاومت بیشتری نسبت به سرما و گرما دارند. اگر در نگهداری این محصولات کوشا باشید، عمر مفید آنها حداقل بالای صد سال است.
چگونه یک ظرف چوب تراشی تولید می‌شود؟
بعد از اینکه یک چوب مناسب انتخاب شد، توسط تبر فرم کلی آن را مشخص می‌کنند. برای کم کردن حجم چوب از تیشه استفاده می‌کنند. بعد از اینکه فرم کلی آن را با تبر و تیشه درآوردند، چوب را به مدت یک الی دو روز در آب قرار می‌دهند تا نرم شود. پس از دو روز با ابزار های کوچکتر روی آن را می‌تراشند، در انتها هم پرداخت ظرف را انجام می‌دهند. برای پر کردن درز ها از مخلوط خاک،زغال و سرشیر استفاده می‌کنند. در بعضی موارد هم کمی ظرف را توسط آتش حرارت می‌دهند تا مقاوم‌تر شود.
